Medische beslissingen FAQ

Er zijn vier verklaringen: de euthanasieverklaring, het Behandelverbod, een Niet-reanimerenverklaring en de Wensverklaring laatste levensfase/levenseinde. Wat zijn de belangrijkste verschillen?

In de eerste drie verklaringen kun je je wensen ten aanzien van een specifiek onderdeel van de laatste levensfase vastleggen. De Wensverklaring laatste levensfase/levenseinde is een uitgebreid en alles overkoepelend document. In een Euthanasieverklaring leg je vast dat je onder bepaalde omstandigheden een verzoek tot euthanasie wilt doen. In een Behandelverbod leg je vast dat je onder bepaalde omstandigheden geen (specifieke) medische behandelingen meer wilt ondergaan. In de Niet-reanimerenverklaring leg je vast dat je niet wilt worden gereanimeerd als je een hartstilstand krijgt. In de Wensverklaring laatste levensfase/levenseinde tot slot leg je over tientallen onderwerpen vast wat jouw wensen zijn. Het is de meest brede verklaring van de vier. Het gaat om onderwerpen die relevant kunnen zijn in je laatste levensfase: over de benodigde zorg, over wie jij bent en over jouw medische zorg. In aanvulling op deze Wensverklaring kun je de specifieke verklaringen invullen.

Wat moet je weten voordat je een verklaring opstelt?

Minimaal twee dingen: wat je wensen zijn én wat alle verschillende medische termen – zoals reanimatie en euthanasie – betekenen. Gebruik daarvoor bijvoorbeeld de encyclopedie van palliatievezorg.nl.

Aan wie moet je vertellen dat je een verklaring hebt opgesteld?

In het meest ideale scenario aan minstens twee mensen: je huisarts en één naaste. Dat kan je partner, je kind of een vriend(in) zijn.

Wat gebeurt er als je geen verklaring hebt opgesteld?

Een verklaring vervangt het uitspreken van je mondelinge wensen. Dus zolang je nog kunt praten, is er geen probleem. Het wordt anders als je niet meer in staat bent je wensen te uiten (omdat je bijvoorbeeld in coma ligt) of als je wilsonbekwaam bent geworden (bijvoorbeeld door dementie). Dan zal aan je naaste gevraagd worden wat je wensen zijn.

Waar kan ik een niet-reanimerenverklaring invullen?

Dat kan via het formulier niet-reanimeren verklaring.

Waar kan ik een verklaring voor een behandelverbod invullen?

Dat kan via het formulier behandelverbod.

Heb ik een notaris nodig voor mijn verklaring?

Nee.

Hoe vaak moet ik mijn verklaring actualiseren?

Daar bestaan geen wettelijke regels voor. Op basis van de praktijk kan gezegd worden dat het verstandig is om ieder jaar – bijvoorbeeld telkens rondom je verjaardag of rondom 1 januari – te bekijken of je actuele wensen nog steeds overeenkomen met wat je hebt ondertekend/opgeschreven. Artsen aan wie je om euthanasie zou willen vragen, vinden het doorgaans prettig als een euthanasieverklaring regelmatig herbevestigd is. Dit geeft de consequentie van je wens aan. Dit kan in het juridische traject dat op een uitgevoerde euthanasie kan volgen waardevol zijn voor je arts.

Waar moet ik mijn verklaring(en) bewaren?

Het maakt niet zoveel uit wáár je de verklaring(en) bewaart, als de verklaring(en) maar kunnen worden gevonden op het moment dat ze nodig zijn. Dus vertel minstens één naaste waar ze liggen en deponeer eventueel een kopie van je verklaring(en) bij de huisarts. Dat kan uiteraard ook in de vorm van een pdf. Vraag hem/haar ze toe te voegen aan je medische dossier.

Wat is de juridische waarde van je verklaring(en)?

De euthanasieverklaring heeft geen juridische waarde. Het Behandelverbod en de Niet-reanimerenverklaring hebben wél juridische waarde. Bij de Wensverklaring laatste levensfase/levenseinde is het wisselend. Op hoofdlijnen valt te zeggen dat negatieve wensen (iets dat je níet wilt, zoals bepaalde medische behandelingen) wél juridische waarde hebben, en positieve wensen (iets dat je wél wilt, bijvoorbeeld euthanasie) niet.

Als een verklaring geen juridische waarde heeft, waarom zou ik er dan één invullen?

Het invullen van een verklaring die geen juridische waarde heeft, zoals een euthanasieverklaring, kan nog steeds waarde hebben. Bijvoorbeeld omdat de verklaring jou uitdaagt om na te denken over de vraag hoe je over euthanasie denkt. Ook heeft het communicatieve waarde. Met andere woorden: door een euthanasieverklaring in te vullen heb je de mogelijkheid een document voor te leggen of over te dragen aan je naaste of je huisarts. Dit kan aanleiding zijn om er samen over te praten. In de praktijk kan het uiteindelijk erg belangrijk zijn dat iemand anders dan jij weet wat jouw wensen zijn.

Stel je wordt wilsonbekwaam. Wie let er dan op dat er rekening wordt gehouden met jouw wensen?

Zorgprofessionals kijken dan in de praktijk onmiddellijk je naaste aan: je partner of één van je kinderen. Je kunt vooraf zelf regelen wie zij moeten aanspreken, door een gevolmachtigde aan te wijzen. Dat kan iemand binnen of buiten je familie zijn. In zo’n volmacht leg je schriftelijk vast wie er namens jou bij medische beslissingen betrokken wordt als je dat zelf niet meer kunt.

Hoe regel ik een volmacht?

Dat kan vrij eenvoudig. Voor het opstellen van een volmacht heb je genoeg aan pen en papier (of pc en printer); je hoeft er niet voor naar een notaris. Omschrijf zo duidelijk mogelijk onder welke omstandigheden de gevolmachtigde namens jou mag spreken. Vermeld een datum en de handtekening van jouzelf en óók van de gevolmachtigde. Dan is de volmacht rechtsgeldig. Zie voor een voorbeeld het Formulier euthanasie volmacht.

Kan ik ook mijn uitvaartwensen in mijn verklaring opnemen?

Het is altijd verstandig je uitvaartwensen vast te leggen. Voor nabestaanden kan het immers prettig zijn te weten wat je wilt. Vul daarvoor dit formulier in.

Kan ik in één van de Exit-verklaringen ook omschrijven wie mijn geld en bezittingen krijgen?

Nee. Daarvoor kun je beter een testament opstellen.

Hoe oud moet je zijn om een euthanasieverklaring in te mogen vullen?

Iedereen kan een euthanasieverklaring opstellen, daar is geen minimale leeftijd voor. Iets anders is de vraag of jonge kinderen om euthanasie kunnen vragen. Op hoofdlijnen is het zo dat kinderen vanaf 12 jaar om euthanasie kunnen vragen. Is een kind tussen de 12 en 16 jaar, dan moeten de ouders toestemming hiervoor geven. Is een kind tussen de 16 en 18 jaar, dan kunnen ze zelf beslissen over het euthanasieverzoek. Artsen moeten dan nog wel met de ouders overleggen, maar de ouders hoeven niet mee te beslissen. Vanaf 18 jaar kan iemand zelf om euthanasie vragen.

Heb je toestemming van je ouders nodig om een euthanasieverklaring in te vullen?

Nee. Kinderen kunnen vanaf hun 12e een euthanasieverzoek voorleggen aan hun arts. Is een kind tussen de 12 en 16 jaar, dan moeten de ouders toestemming hiervoor geven. Is een kind tussen de 16 en 18 jaar, dan kunnen ze zelf beslissen over het euthanasieverzoek. Artsen moeten dan nog wel met de ouders overleggen, maar de ouders hoeven niet mee te beslissen. Vanaf 18 jaar kan iemand zelf om euthanasie vragen.

Heb je recht op euthanasie?

Nee. Er bestaat geen recht op euthanasie. Je hebt wel het recht een verzoek te doen aan een arts, maar een arts kan niet verplicht worden aan je verzoek mee te werken. Mocht je denken dat je een euthanasiewens hebt als je ongeneeslijk ziek wordt, praat dan zo snel mogelijk met je huisarts over je euthanasiewens. Dan weet je hoe hij/zij erover denkt. Wil je eigen arts niet meewerken aan jouw euthanasiewens, dan kun je je wens voorleggen bij het Expertisecentrum Euthanasie.

Geeft een euthanasieverklaring recht op euthanasie?

Nee. Dat betekent echter niet dat je verklaring geen waarde heeft; een euthanasieverklaring onderbouwt je euthanasiewens. Als je je arts kunt laten zien dat je je euthanasieverklaring al lange tijd hebt (en ook regelmatig, mét datumvermelding, opnieuw hebt ondertekend), kan dat je arts ervan overtuigen dat je er goed over hebt nagedacht en dat je wens consistent is. Dit is belangrijk voor je arts om te weten.

Is euthanasie de enige weg naar een menswaardig overlijden?

Nee. Als er als gevolg van een lichamelijke ziekte sprake is van ondraaglijk lijden, kan een arts tijdens een sterfbed ook de beslissing nemen jou in slaap te brengen. Zodoende ervaar je dat lijden niet meer. Dit in slaap brengen heet palliatieve sedatie.

Kun je nog orgaandonor zijn als je euthanasie krijgt?

Ja, al komt het zelden voor. De Nederlandse Transplantatie Stichting heeft er een speciale richtlijn voor gemaakt. Kijk voor meer infomatie op de site van de Rijksoverheid.